Οι πολύ καλοί δάσκαλοι είναι καταπληκτικοί, αλλά σπάνιοι…
Άννα Παππά, δασκάλα συγγραφέας παιδαγωγικών βιβλίων
Βασισμένο στο How Α Good Teacher Becomes Great
Η άγνοια μερικών δασκάλων, που δεν είναι σε θέση να εφαρμόσουν τις βασικές οδηγίες διδακτικής, είναι τρομακτική. Το να είσαι σπουδαίος δάσκαλος, είναι μία απίστευτη πρόκληση ώστε να είσαι συνεπής με το λειτούργημα.
Οι προικισμένοι δάσκαλοι εντοπίζουν τα αδύνατα και τα δυνατά σημεία της διδακτέας ύλης, κάνοντας λεπτομερείς εκτιμήσεις ξανά και ξανά ώστε να εντοπίσουν την «ουσία του πράγματος» πάνω στην οποία θα βασίσουν τη διδασκαλία.
Προτρέπουν τους μαθητές τους στην αυτο-κατευθυνόμενη μάθηση, γνωρίζουν καλά πώς η τεχνολογία συμβάλλει στη μάθηση και έχουν το χάρισμα που κάνει τους μαθητές να ανυπομονούν να μάθουν από αυτούς, να περιμένουν πώς και πώς το μάθημά τους.
Γνωρίζουν καλά ποια πράγματα είναι για το «θεαθήναι» και ποια για το «δημιουργείν». Ποια δηλαδή είναι ορατά από τα 3 μέτρα και ποια δίνουν στον δάσκαλο και στον μαθητή το φως για την ανακάλυψη.
Οι χαρισματικοί δάσκαλοι δημιουργούν θετικό περιβάλλον, όπου κάθε μαθητής αισθάνεται ασφαλής όταν μοιράζεται τις σκέψεις του με τους συμμαθητές του, κάνει ερωτήσεις και συμμετέχει σε συζητήσεις.
Η ύλη που διδάσκουν και τα εποπτικά μέσα που χρησιμοποιούν, επιλέγουν να είναι μέσα στις μαθησιακές δυνατότητες των μαθητών τους παράλληλα όμως να διεγείρουν και τις Ζώνες Επικείμενης Ανάπτυξής τους, ώστε κάθε φορά να κάνουν ένα βήμα εμπρός. Φροντίζουν κάθε τι νέο να έρχεται στην κατάλληλη στιγμή, ώστε να προκαλεί εύστοχες ερωτήσεις και ομαδικούς προβληματισμούς.
Η μετάδοση της γνώσης πρέπει να είναι σαφής και καθαρή, σχεδιασμένη για αμφίδρομη δράση και για δημιουργία περίπλοκων ακολουθιών συλλογισμών.
Οι γονείς να είναι πλήρως ενήμεροι για ό,τι συμβαίνει στην τάξη, όχι μόνο μέσω των ενημερωτικών σημειωμάτων ή της βαθμολογίας των παιδιών τους, αλλά και με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας. Συνιστάται η τακτική, εκ του σύνεγγυς, ενημέρωση των γονέων γιατί τους κάνει να αισθάνονται μέλη της σχολικής κοινότητας, πράγμα που το εκτιμούν πολύ.
Οι αποδοτικοί δάσκαλοι συνεδριάζουν συχνά, συνεισφέρουν ενεργά στις συνεδριάσεις, πηγαίνουν προετοιμασμένοι και ενδιαφέρονται για τον συνάδελφό τους που έχει πραγματική ανάγκη τη βοήθειά τους ή απλά θέλει να ακούει τη γνώμη τους.
Δε «σπάζουν» το φωτοτυπικό μηχάνημα με τόνους φωτοτυπιών. Δανείζονται τις φόρμες των συναδέλφων τους και δανείζουν σε αυτούς με προθυμία το δικό τους διδακτικό υλικό. Το σχολείο είναι ο κοινός τους τόπος και η προσπάθεια είναι ομαδική.
Κατά την καθημερινή πρακτική, οι προικισμένοι δάσκαλοι δεν έχουν στεγανά ούτε με τους μαθητές, ούτε με τους συναδέλφους τους, ούτε με την κοινότητα των γονέων. Η πρακτική αυτή είναι ωφέλιμη για όλους, περισσότερο όμως για τα παιδιά.
Αλλά για το δάσκαλο, που είναι σπουδαίος, τα παραπάνω δεν είναι αρκετά, διότι, εν τέλει, για να θεωρείται πράγματι σπουδαίος πρέπει να σπάσει πολλούς ακόμη από τους κώδικες του λεγόμενου καλού δασκάλου.
Αλλά, πώς ένας καλός δάσκαλος γίνεται «Μεγάλος»; Θα επιχειρήσουμε, όσο πιο επιγραμματικά μπορούμε, να κωδικοποιήσουμε τα βήματα
1. Δημιουργείστε στερεές σχέσεις
Η μάθηση επιφέρει προσωπικές και κοινωνικές αλλαγές. Παρομοίως, η δημιουργία προσωπικών και κοινωνικών σχέσεων συνεισφέρει στην ακαδημαϊκή βελτίωση του δασκάλου. Οι προσωπικές σχέσεις πρέπει να αναπτύσσονται μεταξύ όλων των μελών της σχολικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων και των γονέων.
2. Συνεχής προσπάθεια για βελτίωση
Ως δάσκαλος παίζεις πολλούς ρόλους: συνάδελφος, προϊστάμενος, εκπονητής σχεδίων, αναμεταδότης κουτσομπολιών, φίλος. Καταϊδρωμένος από την προσπάθεια να βελτιώσεις την απόδοσή σου, έχεις την προσδοκία να γίνεις καταξιωμένος λειτουργός, με προσήκουσα εμπειρία. Τα περισσότερα πανεπιστημιακά προγράμματα, πέρα από βασικές γνώσεις δεν σου προσφέρουν καμία εμπειρία, καθώς στοχεύουν στο πώς θα σταθείς στη σχολική τάξη αποκτώντας τις βασικές γνώσεις, οι οποίες πιθανόν να έχουν, εν τω μεταξύ, απαξιωθεί, καθώς δεν αντικαταστάθηκαν από άλλες σύγχρονες. Οι Μεγάλοι Δάσκαλοι ψάχνουν ακατάπαυστα, όχι για πιο αποτελεσματικούς και ανατρεπτικούς τρόπους διδασκαλίας, αλλά για να κατανοήσουν τις αποχρώσεις, τις μικροδιαφορές, που θα έκαναν τη διδασκαλία τους αποδοτικότερη.
3. Προσπάθεια για εξατομίκευση
Η διαφοροποίηση από τις κλασικές φόρμες, από τα βαλτωμένα ισχύοντα, είναι μία εξαιρετική τακτική που θα σε κάνει διαφορετικό, σπουδαίο και καινοτόμο. Οι μαθητές δεν είναι όλοι όμοιοι και ισοδύναμοι. Συνεπώς έχουν διαφορετικές ανάγκες, όχι μόνο στους όρους μάθησης αλλά και στο ρυθμό, στο περιεχόμενο και στην ακολουθία. Σε ένα παραδοσιακό περιβάλλον οι μαθητές πρέπει να ασκηθούν στα ίδια πρότυπα, στα ίδια επίπεδα επάρκειας, που όμως είναι αταίριαστα και για μερικούς ανεπαρκή. Συνεπώς μία προσπάθεια για εξατομικευμένη μάθηση, μέσα στην τάξη, μπορεί να γίνει πραγματικότητα από έναν σπουδαίο δάσκαλο. Οι μεγάλοι δάσκαλοι καταφέρνουν να εξατομικεύσουν την εμπειρία της μάθησης.
4. Αναζήτηση της ουσίας
Οι σπουδαίοι δάσκαλοι αναζητούν κίνητρα στο νου των μαθητών τους. Αναζητούν τι τους ικανοποιεί, τι τους ευχαριστεί. Εντοπίζουν τη θέση τους και την επιρροή τους στη σχολική τάξη και προσπαθούν να ισχυροποιήσουν την αυτοπεποίθηση όλων των μαθητών, κυρίως όμως αυτή των αδυνάτων. Οι σπουδαίοι δάσκαλοι δίνουν μεγάλη σημασία στη δύναμη της κοινής γνώμης και ενδιαφέρονται για τη φήμη τους, όχι κυρίως για δική τους προβολή, αλλά γιατί η φήμη τους είναι αλληλένδετη με το επίπεδο της τάξης τους. Η ουσία είναι ότι το συμφέρον του δασκάλου δεν είναι διαφορετικό από το συμφέρον του μαθητή.
5. Η σημασία της περιέργειας
Η περιέργεια είναι η αρχή και το τέλος της μάθησης. Οι σπουδαίοι δάσκαλοι την αξιοποιούν κατά κόρον. Το ότι ο δάσκαλος είναι πιο έμπειρος από το μαθητή δεν πρέπει να τον καθιστά αλαζόνα. Το σημείο που τέμνεται η περιέργεια του μαθητή με την περιέργεια του δασκάλου είναι αυτό που πυροδοτεί τη διαδικασία της μάθησης. Είναι η θρυαλλίδα. Οι σπουδαίοι δάσκαλοι ερεθίζοντας την περιέργεια των μαθητών στην πραγματικότητα δημιουργούν θρυαλλίδες επιταχυνόμενης μάθησης, η οποία μάλιστα βασίζεται στην ανακάλυψη. Οι δάσκαλοι αυτοί όχι μόνον εμφυσούν στο μαθητή τον καθοριστικό ρόλο της περιέργειας, αλλά αλλάζουν και την ατμόσφαιρα στο εσωτερικό της τάξης τους.
6. Η αξιοποίηση της τεχνολογίας
Πιθανόν κάτι τέτοιο να ακούγεται φτηνό και τετριμμένο, αλλά ας διευκρινίσουμε τι πραγματικά αυτό σημαίνει. Το να ενσωματώσουμε την τεχνολογία, σημαίνει απλά ότι ‘’αυτό δεν γίνεται καλά χωρίς την τεχνολογία’’. Δηλαδή μπορεί μεν να γίνει, αλλά δεν θα έχει αρτιότητα και πολυπλοκότητα. Εννοείται σε αυτό το σημείο ότι αναφερόμαστε όχι στη απλή χρήση, αλλά στη λειτουργική ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη διαδικασία της μάθησης. Εξάλλου στη σημερινή, ψηφιακή, εποχή ο αλφαβητισμός και ο αναλφαβητισμός έχουν να κάνουν και με την γνώση της σύγχρονης τεχνολογίας. Το διαγενεακό ηλικιακό χάσμα τείνει να υποκατασταθεί από το χάσμα που δημιουργείται στις ηλικιακές ομάδες, ανάλογα με την ικανότητα και την ταχύτητα ενσωμάτωσης στον τρόπο ζωής που επιβάλλουν οι νέες τεχνολογίες. Το χρονικό χάσμα μεταξύ δύο διαδοχικών γενεών είναι τα 30 χρόνια. Το ψηφιακό χάσμα μεταξύ δύο γενεών είναι λιγότερο από 5 χρόνια. Συνεπώς ένας δάσκαλος που δεν έχει εισαγάγει στην καθημερινή του πρακτική την ψηφιακή τεχνολογία, θα δημιουργήσει κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του τουλάχιστον δέκα γενεές ψηφιακώς αναλφάβητους μαθητές.
7. Συνεργασία με άλλους σπουδαίους δασκάλους.
Ξεκινήστε τη συνεργασία μέσα στο δικό σας σχολείο. Επεκταθείτε και σε σχολεία της περιοχής σας. Ανοίξτε νέα μονοπάτια μέσα από το twitter, το facebook και τα blogs. Τα πουλιά δεν έχουν σύνορα…
8. Αξιοποιείστε την κατανόηση με ποικίλους τρόπους
Η κατανόηση είναι περίπλοκη υπόθεση. Είναι αδύνατον να διερμηνευτεί με τι ακριβώς μοιάζει. Δύο δάσκαλοι, που στο ίδιο σχολείο, διδάσκουν το ίδιο αντικείμενο μπορεί να διαφωνούν ριζικά σχετικά με το τι οι μαθητές μπορούν να μάθουν και πώς. Διαφωνούν επίσης και στη μέθοδο αξιολόγησης με την οποία θα διαπιστώσουν πόσα πράγματι έμαθαν οι μαθητές ενός εκάστου. Το πρώτο βήμα, για την μεταξύ τους κατανόηση, είναι ότι δεν πρέπει να μεγιστοποιούν τη σημασία των λέξεων. Οι λέξεις και οι φράσεις ‘’το κατανόησαν, το αφομοίωσαν, έγινε κτήμα τους’’ δεν έχουν μέτρο και σημείο αναφοράς να συγκριθούν. Η διερεύνηση των διαφορών, η κατανόησή τους και η αξιοποίησή τους όχι μόνο θα γκρεμίσουν τα τείχη διαφωνίας, αλλά θα γίνουν γέφυρες εποικοδομητικής αλληλοσυμπλήρωσης. Όταν η κατανόηση είναι παρούσα οι διαφωνίες είναι ασήμαντες και παροδικές.
9. Η αίθουσα
Η αίθουσα διδασκαλίας ενός σπουδαίου δασκάλου δεν είναι γεμάτη με τις φωνές του, αλλά με τις φωνές των μαθητών. Δεν ακούγεται ο μονόλογός του, αλλά ο διάλογος με τα παιδιά. Η αίθουσα διδασκαλίας δεν είναι ο χώρος επίδειξης του δασκάλου, αλλά ο χώρος εκδήλωσης των μαθητών. Οι μαθητές εκδηλώνονται όταν δημιουργούν, όταν συμμετέχουν, όταν αισθάνονται απαραίτητοι. Η αίθουσα διδασκαλίας πρέπει να είναι το ίδιο ζωντανή και ευχάριστη, για το παιδί, όσο ζωντανό και ευχάριστο είναι το προαύλιο κατά τη διάρκεια του διαλείμματος.
10. Η επιβράβευση
Οι σπουδαίοι δάσκαλοι μεταφέρουν στους ώμους τους βαρύτερο φορτίο προσδοκιών από τους λιγότερο σπουδαίους. Και σπάνια καρπώνονται περισσότερα από τους δεύτερους. Γιατί συμβαίνει αυτό; Η απάντηση δεν είναι ένα ακόμη άρθρο για μία άλλη μέρα. Η απάντηση δόθηκε σε προηγούμενο άρθρο μου που έχει τον τίτλο «Ευτυχώς που υπάρχουν αυτοί…»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου